1️⃣ و قَالَ ع الْمَرْأَةُ شَرٌّ کُلُّهَا وَ شَرُّ مَا فِیهَا أَنَّهُ لَا بُدَّ مِنْهَا
📙 (غرر الحکم و درر الکلم، ص: ۱۰۳، نهج البلاغة، للصبحی صالح، ص۵۱۰)
زن به کلی شر است! و بد تر آن که چاره ای از آن نیست!
این سخن؛ زن را به کلی شر خوانده که به ظاهر اولیه با آیات و روایات بیشماری در تعارض است.
👈تعارض با ایات)
✳️وَ مِنْ ءَایَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکمُ مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُواْ إِلَیْهَا وَ جَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فىِ ذَالِکَ لاََیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ(21)
💯ترجمه : و از نشانههاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانههایى است براى گروهى که تفکّر مىکنند! ( روم21)
👈تعارض با روایات)
✅رُوِیَ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ یَعْقُوبَ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ أَکْثَرُ الْخَیْرِ فِی النِّسَاء
💯ترجمه : یونس بن یعقوب از فردى که او از امام صادق علیه السّلام شنیده بود نقل کرده که امام علیه السّلام میفرمود: بیشتر خیر و نیکى در زنهاست.
البته گرچه تاویلاتی سازگار با روایات برای این جمله شر خواندن زنان ارائه شده، اما احتمالاً به اشتباه به امیر المؤمنین علی (ع) نسبت داده شده و اینکه سند روایت ( خیر خواندن زن) قوی است، اما گزارش نخست (شر خواندن زن ) بدون سند روایت شده.
و هم چنین روایت خیر خواندن زنان مؤیدات بسیار زیادی از آیات و روایات دارد. اما اگر ظاهر روایت نخست ( شر خواندن زنان) را مطلق در نظر بگیریم خلاف ضروریات قرآن و سنت و وجدان است. تعبیر «لابُدّ»منها نیز یادآور روحیه زهد برخی از بزرگان اهل سنت است؛ نه فرهنگ اهل بیت (ع) که در آن هر چه ولایت و ایمان زیادتر شود محبت به زنان بیشتر می شود.
🗣اما سوال این است که مرحوم رضی و صاحب غرر آن را از کجا آورده اند؟
🔍 با بررسی این گزارش های نادر در مورد زنان؛ مأمون عباسی گوینده این جمله است:
الْمَرْأَةُ شَرٌّ کُلُّهَا...
تعدادى از علماى اهل سنت، همین جمله را از زبان مأمون عباسى نقل کرده‌اند؛ از جمله ابن عبد البر قرطبى در کتاب بهجة المجالس مى‌نویسد:
«قال المأمون: النساء شر کلهن، وشر ما فیهن قلة الاستغناء عنهن.»
📕ابن عبد البر النمری القرطبی المالکی، ابوعمر یوسف بن عبد الله بن عبد البر (متوفاى 463هـ)، بهجة المجالس وأنس المجالس، القسم الثانی، ص45، تحقیق : محمد مرسی الخوئی، ناشر: دار الکتب العلمیة ـ بیروت، الطبعة : الثانیة، 1402هـ ـ1981م.
همچنین ابومنصور ثعالبى در کتاب الإعجاز والإیجاز پس نقل کلماتى از زبان مأمون عباسى مى‌نویسد:
وقوله: «النساء شر کلهن ومن شر ما فیهن قلة الاستغناء عنهن» .
📕الثعالبی، ابومنصور عبد الملک عبد الملک بن محمد بن إسماعیل (متوفاى429هـ)، الإعجاز والإیجاز، ج1، ص82، ناشر: دار الغصون - بیروت / لبنان - 1405هـ - 1985م، الطبعة: الثالثة.
و هچنین در کتاب التمثیل والمحاضرة مى‌نویسد:
«المأمون: النساء شرٌ کلهن، وشر ما فیهن قلة الاستغناء عنهن.»
مامون گوید: زن همه اش شر است و بدتر از آن اینکه بى نیازى از آنها کم است
📕الثعالبی، عبد الملک بن محمد بن إسماعیل أبو منصور(المتوفى : 429هـ)، التمثیل والمحاضرة ج1، ص49، طبق برنامه الجامع الکبیر .
ابن أبى الحدید معتزلى نیر در شرح نهج البلاغه مى‌نویسد:
ومن کلام عبد الله المأمون : إنهن شر کلهن، وشر ما فیهن ألا غنىً عنهن .
📕إبن أبی‌الحدید المدائنی المعتزلی، ابوحامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفاى655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج18، ص96، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م.
بنابراین ممکن است گوینده این جمله مأمون عباسى بوده و چون خود مأمون و برخی از عامه نیز او را أمیر المؤمنین مى‌خوانده، سید رضى رحمت الله علیه، کلام او را با کلام امیرمؤمنان على بن أبى طالب علیه السلام اشتباه گرفته و در نهج البلاغه نقل کرده است .
👈این جمله، از حکما نیز نقل شده است:
تعداد دیگرى از علماى اهل سنت همین جمله را از حکما نقل کرده‌اند. ابن حجر عسقلانى در فتح البارى مى‌نویسد:
وقد قال بعض الحکماء النساء شر کلهن واشر ما فیهن عدم الاستغناء عنهن
📕العسقلانی الشافعی، أحمد بن علی بن حجر ابوالفضل (متوفاى852 هـ)، فتح الباری شرح صحیح البخاری، ج9، ص138، تحقیق: محب الدین الخطیب، ناشر: دار المعرفة - بیروت.
و مبارک فورى نیز در تحفة الأحوذى همین مطلب را نقل کرده است:
«قد قال بعض الحکماء النساء شر کلهن وأشر ما فیهن عدم الاستغناء عنهن»
📕 المبارک فوری، أبو العلا محمد عبد الرحمن بن عبد الرحیم (متوفاى1353هـ)، تحفة الأحوذی بشرح جامع الترمذی، ج8، ص53، ناشر: دار الکتب العلمیة – بیروت.
ابوالفتح الأبشیهى در کتاب المستطرف مى‌نویسد:
وقال حکیم: النساء شر کلهن وشر ما فیهن قلة الاستغناء عنهن
📕الأبشیهی، أبو الفتح شهاب الدین محمد بن أحمد (متوفاى850هـ)، المستطرف فی کل فن مستظرف، ج2، ص493، تحقیق : مفید محمد قمیحة، ناشر : دار الکتب العلمیة - بیروت، الطبعة : الثانیة، 1406هـ ـ 1986م
✅اما بر فرض که این روایت سندى معتبر می داشت و به فرض امیرمؤمنان علیه السلام گوینده آن می بود، آیا مى‌توان ثابت کرد که منظور آن حضرت تمام زن‌هاى عالم بوده است؟!
بلى این مطلب زمانى قابل اثبات است که کسى بتواند ثابت کند، الف و لام کلمه «المرأة» الف و لام استغراق است، نه الف و لام عهد. و این مطلب قابل اثبات نیست بلکه احتمال دوم ( الف و لام عهد) قرائنى دارد که اثبات آن راحت‌تر است.
بنابراین، هر دو احتمال وجود دارد و طبق قاعده «اذا جاء الإحتمال بطل الإستدلال»، استدلال به این کلام که شامل تمام زنان میباشد درست نیست .
احتمال دوم؛ یعنى این که الف و لام عهد باشد و مقصود زن مشخصى (مانند افروزنده جنگ جمل عایشه) باشد، بیشتر است؛ زیرا صدور چنین جمله‌اى از امام علیه السلام در باره تمام زنان محال است و با روایات صحیح السندى که از خود آن بزرگوار در تکریم مقام زن وارد شده، سازگار نیست و از این مهمتر با آیات قرآن در تضاد است، آن جا که خداوند مى‌فرماید:
🔹و از نشانههاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد در این نشانههایى است براى گروهى که تفکّر مىکنند! (روم: 21)
و طبق روایت رسول خدا صلى الله علیه وآله که فرمودند:
علی مع القرآن والقرآن مع علی لن یتفرقا حتى یردا علی الحوض
على علیه السلام با قرآن است و قرآن با على علیه السلام از هم جدانمى‌شوند تا اینکه در حوض بر من وارد شوند ونمیشود علی ع خلاف قران سخن بگوید.
📚 النیسابوری، محمد بن عبدالله أبو عبدالله الحاکم (405 ه)، المستدرک على الصحیحین، ج3، ص1
بسیار عالی